Lütfi Kırdar, Mükerrem Kâmil Su ve Kâmil Su

Lütfi Kırdar, Mükerrem Kâmil Su ve Kâmil Su

Tarihçi ve devlet adamı Kâmil Su Şumnu’dan Manisa’ya göç eden bir ailenin çocuğudur. Manisalıdır. Eğitimini Manisa’da tamamlamış, Manisa’da Milli Mücadele, Balıkesir… tarih alanlarında önemli çalışmalara imza atmıştır.


                                      Mükerrem Kâmil Su ve Kâmil Su[1]

Kâmil Su (1 Temmuz 1909, Şumnu / Bulgaristan - 1984, Ankara) ile hanımı Mükerrem Kâmil Su’nun çoğu zaman aynı kişiler olduğu düşünülür. Ancak Mükerrem Kâmil Su (1904 Bursa-23 Temmuz 1997) edebiyat öğretmeni, romancı, öykücü yazarı, radyo programcısı, köşe yazarı olduğunu 25 civarında popüler romanlarının bulunduğunu belirtmemiz gerekir. Kâmil Su, Mükerrem Hanımın ikici eşidir. Balıkesir’de evlenmişlerdir.
Kâmil Su ile Mükerrem Kâmil Su’nun aynı kişiler olduğu yanılgısına düşenler az değildir. Gazete arşivlerini tararken 15 Mart 1937 tarihli Mükerrem Kâmil Su imzalı “Ne Mutlu Manisa’ya”[2] yazısını ilk okuduğumda yazının Manisa’ya büyük hizmetleri dokunan Kâmil Su’ya ait olduğunu düşündüm. Ancak isminin Mükerrem oluşu dikkatimi çekti. Kısa bir araştırmadan sonra yazının Kâmil Su’nun eşi Mükerrem Kâmil Su’ya ait olduğunu anladım.
15 Mart 1937’de Manisa ile ilgili gözlemlerini ayrıntılı bir şekilde kaleme alan Mükerrem Kâmil Su Manisa Valisi Lütfi Kırdar’ın faaliyetleri ve Manisa’nın değişim ve dönüşümü hakkında önemli bilgiler vermektedir.


 Dr. Lütfi Kırdar ve Manisa Halkevi açılış töreni[3]

Mükerrem Kâmil Su söz konusu yazısında Manisa’ya yeni atanan Vali Lütfi Kırdar’ın şehirde yaptığı çalışmalar hakkında bilgi verirken bir yandan da şehir hakkında gözlemlerini aktarmaktadır. Bayram tatili için Manisa’ya gelen Mükerrem Kâmil Su Manisa’nın modern bir şehir haine gelmesini, yapılan yeni binaları ve şehrin içinde bulduğu durumu gözler önüne sermektedir. “Yeni valinin memleket havasını ne derece değiştirdiğini yakından görmek…” amacıyla da şehre geldiğini ifade eden Mükerrem Kâmil Su “İnsan Manisa’ya adım atınca medeni bir şehirle yüz yüze geleceğini umuyor. İstasyon gerçekten güzel…”
Geniş açılan caddelerin henüz toprak hali, evlerin bodur görünümü, sokakların ağaçlandırılmaya başlaması, Manisa Halkevinin yeşil gölgeli çamlığı, Vali Konağının görünümü, Halkevinde gösterilen filmler, okuma odası, asabi hastalıklar bakım evi, tedavi edilen hastalar, Vali konağının içi, bayan Kırdar’ın misafirperverliği, Manisa’nın bir müze şehri olduğu, Vali Lütfi Kırdar’ın şehir için verdiği mücadeleler, Halkevinde açılan sergi, yangından sonra yapılan Hükümet konağının içi ve güzelliği, Atatürk heykeli düşüncesi, … Mükerrem Kâmil Su’nun Yarım Ay dergisinde dört sayfayı bulan yazısında Manisa’yı ve Vali Lütfi Kırdar’ın çalışmalarını anlatması döneme dair belge özelliği taşımaktadır. Lütfi Kırdar’ın Manisa’da yaptığı çalışmaları dönemin hükümetinin ve kamuoyunun dikkatini çekmiş ve Kırdar kısa zaman sonra İstanbul’a atanarak önemli çalışmalarına devam etmiştir.
Mükerrem Kâmil Su’nun yazılarından da anlaşılmaktadır ki işgal, yangın, yıkım ve yokluğu yaşamış dönemin valileriyle ilgili çalışmaların sayısı arttırılmalıdır. Mükerrem Kâmil Su’nun yazısı bu anlamda önemli ipuçları veren bir belge niteliği taşımaktadır.

Not: Dr. Lütfi Kırdar (1888-1961) Kerkük Türklerindendir. Hayatı başarılarla doludur. 28 Eylül 1936’da Kütahya milletvekilliğinden istifa etmiş ve Manisa Valiliğine atanmıştır. Manisa’nın yeniden imar edilmesi konusunda gösterdiği başarı Kırdar’ı 29 Kasım 1938’de İstanbul Valiliğine taşımıştır. 1938-1949 yılları arsında İstanbul Valiliği yapmıştır. 1949’da CHP Manisa Milletvekili olmuştur. 1954 Bağımsız İstanbul Milletvekili olmuş daha sonra DP Katılmış ve Sağlık Bakanı olarak görev yapmıştır.1960 darbesinden sonra 17 Şubat 1961’de kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiştir.