DEDE NİYAZİ
Dede Niyazi(1876-1945)
Şehri yaşamak şehri tanımakla mümkün…
Şehre bağlanmak şehri yaşayanları tanımakla mümkün...
Şehri hissetmek içinden çıkardığı, şehirlilerin gönlünde taht kurmuş şahsiyetlerin hayatlarına girmek, onlarla dolaşmak ve onlarla aynı atmosferi, duygu ve düşünceyi paylaşmakla mümkündür!
Lise yıllarımdan beri anlatılan, kulağımda adeta sesini hala duyar gibi olduğum Dede Lokantası sahibi Mehmet Dede’nin babası ve Dede Lokantasının kurucusu kimdir?
1982-1985 yılları arasında her gün önünden geçtiğim ve bir gün olsun içine girip çorbasını içme, bir kap yemeğini yiyecek paramın olmadığı Dede Lokantasının sahibi, kurucusu Dede Niyazi kimdi? Böyle birisi yaşamış mıydı? Yoksa Manisalıların hayallerinde yarattığı kahraman bir lokantacı mıydı?
Lise yıllarımda kokusunu derin derin içime çekip içine giremeyip tanıyamadım Mehmet Dede’nin simasını hayal meyal hatırlıyorum!
Dede Niyazi(Çeken)’nin Dede Lokantasındaki fötr şapka fotoğrafıyla zihnimdeki yerini her zaman korudu. Benimle yaşadı yarım asır boyunca.
Dede Niyazi'nin soyadı kanunundan sonra "Çeken" soyadını alma sbebei malumunuzdur kendileri içmeyi pek seven bir yapıya sahiptir. Anlatıldığı kadarıyla elinden ibrik düşmezmiş. Onu tanıyanlar Taşçılar Mescidinin yanındaki lokantasında belli saatten sonra içtiğini anlatırlar. Bu konuda daha detaylı bilgi ve kaynağımızı Dede Niyazi'nin hayatını kitaplaştırırken sunacağız. Şimdilik bu kadar bilgiyle yetinelim.
Dede Niyazi’nin babasının nalbant ustası olduğunu ifade eden Niyazi Dede dedesinin doğum tarihini hatırlayamadığını ifade etti. Yaptığımız araştırmaya göre Dede Niyazi(Çeken)
1876’da o zamanlar Osmanlı toprakları içinde bulunan Teselya bölgesindeki (Kardissa)Yenişehir’de doğdu.
Dede Niyazi’nin torunlarından Hacer Yılancı’nın ifadesine göre Bektaşi geleneklerinin yaşadığı ortam ve ailede büyüdü. O zamanlar Yenişehir ve Balkan Türklerinin yaşadığı bazı bölgelerin Bektaşi gelenek ve kültürü içinde bulunduğunu bu nedenle Dede Niyazi’nin de Bektaşi olmasının normal olduğunu ifade eden Hacer Yılancı’nın bu ifadelerine Niyazi Dede farklı açıdan yaklaşmaktadır.
Dede Niyazi'nin Oğlu Dede Mehmet'in oğlu Niyazi Dede ile 2 Mart 2017 tarihinde gerçekleştirdiğimiz görüşmede dedesinin Manisa’ya geldikten sonra Bektaşiliğe meylettiğini ifade eder. Ancak bu konuda Balkan Türkleri üzerinde yapılan araştırmalarda bölgede Bektaşi, Horasan Erenleri kültürlerinin yaşatılmaya devam ettiğini görmekteyiz. Kolanizatör Türk dervişlerinin Anadolu yoluyla Balkanları Türkleştirip İslamlaştırması aşamasında Hoca Ahmet Yeseviyle şekillenen Hacı Bektaş-ı Velinin müritleriyle dede, baba… Balkanlara yayılan bir Bektaşi Türk-İslam’ından bahsetmek mümkündür.
1876 Yenişehir doğumlu olan Dede Niyazi ve ailesinin Manisa’ya ne zaman geldiğini kesin olarak belirtmek güç. Ailede bu konuyu açıklığa kavuşturacak kesin bir bilgi yok. Ancak Manisa’da Dede lokantasının açılış tarihinin 1907 olduğu herkes tarafından kabul edilen ortak bir tarihlendirmedir.
Yaşı 70 ve üzeri olanların hatırladığı, birçoğumuzun anlatılan, yazılanlardan okuduğu Altı Lambalı Sokak olarak bilinen şimdilerde İstasyonla Kitapsarayı arasında kalan bölgede Dede Niyazi’nin evleri olduğu ve lokantayı 1907’de evlerinin altındaki dükkânda açtığı bilinmektedir. Buradan hareketle Dede Niyazi ve ailesinin en azından Balkan Savaşlarından önce Manisa’ya gelmiş olduklarını söylemek mümkündür.
Amacımız Manisa’ya hizmet etmiş değerleri ortaya çıkarmak.
Dede Niyazi Manisa’nın tanınmış simalarından birisi. Atatürk’ün Manisa’ya geldiğinde aşçılığını yapmış önemli bir sembol.
Bir Bektaşi dedesi… Dede Niyazi ile ilgili bilgiler bunlarla sınırlı değil ama biraz daha zaman gerek…
Önemli Rica: Dede Niyazi ile ilgili bir kitap çalışması düşünüyoruz.
Elinde Dede Niyazi, Dede Mehmet ve eski Manisa ile ilgili bilgi, belge, hatıra ve fotoğraf olan varsa bizimle irtibat kurmalarını rica ediyorum.
Her şey Manisa için…
Mail adresim: [email protected]
Facebook adresim: https://www.facebook.com/tarihistan.org
