İngiliz elçinin kaleminden Ankara Gazi Enstitüsü

İngiliz elçinin kaleminden Ankara Gazi Enstitüsü

Mehmet Akif Erdoğru

İngiliz diplomat James Morgan’dan Londra’ya Sir John Simon’a gönderilmiş olan 10 Ekim 1934 tarihli rapordan (FO 424/ 280, s. 32) çeviriyorum: ‘Türk Hükümeti tarafından Ankara’da Gazi Enstitüsü adında bir okul kurma planı yapılmış görülüyor. Bu okulda tüm konularda eğitim İngilizce yapılacaktır. Böyle bir planının başarıya ulaşıp ulaşmayacağını söylemek için henüz çok erkendir. Belemek gerekecektir. İstanbul’da eğitimini yıllardır Fransızca olarak yapan Galatasaray Okulu vardır. Eğitimini İngilizce yapan bir okul kurma fikri, büyük ölçüde, Milli Eğitim Bakanının kişisel hislerine dayanıyor. Eski öğretmenlerin çoğu Fransızca konuşuyor ve bakan bu duruma karşıdır. Ancak Türkiye’de İngilizce öğretimin yaygınlaşmasıyla, Fransızca konuşan öğretmenlerin görevlerini kaybedebileceğinden korkuyor. Gazi Enstitüsünde mütevazı bir başlangıç olarak, Frank ve Pendleton isimli iki Amerikalıya öğretim yapacaklarına dair söz verildi. Bunlar, 8-12 yaş çocuklara, üç kurda bilim ve İngilizce öğretecekler ve bu üç kurda İngilizce zorunlu ders olacaktı. Derbyshire isimli İngiliz kadın, üst kurlara ve yüksek lisanslı öğretmenlere İngilizce öğretiyor.¹ Okul yetkilileri, Bakana üstü kapalı bir şekilde, dördüncü İngilizce öğretmenine ihtiyaç olduğunu söylüyorlar. Türkiye’de ilkokullarda İngilizce zorunlu yabancı dillerden biri olacak ve ortaokullarda da seçmeli ders olacaktır. İngilizce öğretimi için Türk okullarında kullanılacak olan ders kitapları olarak, bir Amerikalı olan ama şimdilerde Oxford’da oturan Dr. Faweett’in kitapları kullanılacaktır. Dr. Faweett, 1933-1934 yıllarında Türkiye’de kaldığı sürede, İngilizce eğitim veren bir okulun kurulması gerektiğini güçlü bir şekilde belirtti. Dönemin Milli Eğitim Bakanı (raporda bakanın ismi açıkça yazılmamıştır, ancak Zeynel Abidin Özmen olduğu anlaşılmaktadır) bu konuda olumlu görüşe sahip olmasına rağmen, Fransızca konuşan Türk öğretmenlerinin muhalefetinin çok güçlü olduğunu bilmektedir. O, İngilizceyi Türkler arasında yaymak istemekle birlikte, Türkiye’deki yabancı okulları kapatmak da istiyor. Vakit gazetesinde çıkan bir makalede, yabancı okulların gereksiz ve faydasız olduğu ileri sürüldü. Bunların Türk okullarından hiçbir şekilde üstün olmadığı; bunların, Türk Hükümetinin ulusal Türk kültürünü kurma siyasetiyle uyumsuz olduğu ileri sürüldü. Yabancı okullar, kapitülasyonlardan geriye kalanlar olarak tanımlandı. Bunların Türkiye’de sadece siyasi, ekonomik ve kültürel koloniler oluşturdukları ve dinsel emperyalizm kurdukları belirtildi. Hükümete, yabancı okulların faaliyetlerine sınırlama getirmesi, ulusun kültürü koruması ve özgür ve bağımsız olunması çağrısında bulunuldu. Bu gazete yazısından şu sonuca varılıyor: yabancı okullar kademeli olarak sıkıştırılacak, bunların yerini daha modern ve daha donanımlı Türk okulları alacak ve yabancı dil öğretimine özel önem verilecektir.

1 Bu İngiliz Hanım Türk belgelerinde ‘İngilizce dersleri muallimi’ olarak tanımlanır. Hakkında ayrıntılı bilgi yoktur. Onun Türk Hükümetiyle yaptığı mukavelenamenin bir sureti arşivde korunmuştur. 1933’te mukavelesi bitti. 1934 yılı için yeniden mukavele yaptı. Mukaveleyi Atatürk ve Bakanlar Kurulu üyeleri imzaladı.