POSTMODERNİST ROMANCI OĞUZ ATAY
Önder GÜZELARSLAN
Türk edebiyatının usta kalemlerinden olan Oğuz Atay postmodern tarzda eser veren ilk yazar olarak nitelendirilen önemli kalemlerimizden birisidir. Özellikle kaleme aldığı Tutunamayanlar isimli eseri ile tanıdığımız ve bu eseri ile birçok ödüle layık görülen Oğuz Atay 3 dönem, 11 yıl milletvekilliği yapan ağır ceza yargıcı bir babanın oğludur.
Oğuz Atay, 12 Ekim 1934 yılında Kastamonu ilinin İnebolu ilçesinde dünyaya gelmiştir. İlk ve ortaokulu Ankara'da okumuş, 1951'de bugünkü adı TED Ankara Koleji olan Ankara Maarif Kolejinde lise eğitimini tamamlamıştır. Babasının kendisinin mühendis olmasını arzu ettiği için İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesine kayıt yaptırmış ve 1957 yılında bu üniversiteden mezun olmuştur. Hukukçu olan babası ciddi ve otoriter birisiymiş ve oğlunun her zaman kendi istediği gibi yetişmesini istemiş. Oğlunun film izleyip, roman okumasını zaman kaybı olarak nitelendirip bu ve benzeri şeyler ile vakit geçirmesini istemezmiş. Bir ilkokul öğretmeni olan annesi Muazzez Hanım ise tam tersine oğluna şefkatle yaklaşıp, onu anlayan taraf olmaya çalışıyormuş. Aradan birkaç yıl geçtikten sonra aileye bir de kız kardeş katılmış. Ve Oğuz Atay, ilgiyi paylaşamayan hemen her çocuk gibi kız kardeşi Okşan Ögel’i istememiş, onu kıskanmaya başlamış. Öyle ki kardeşini bir bohça gibi görerek, sık sık onun neden hala evde olduğunu sorarmış. Son derece kıskanç olan Oğuz Atay’ın kardeşi Okşan ile ilgili bir de anısı bulunmaktadır. İlkokul yıllarında bir gün öğretmeni “kardeşini kıskanan var mı” sorusuna hiç çekinmeden parmak kaldıran tek öğrenci olmuştur.
1957-59 yılları arasında askerliğini yapmış askerlik döneminde Vüsat O. Bener ile tanışarak, ilk edebi çevresini edinmiştir. Hem bir dost hem de bir akıl hocası olarak gördüğü yazar ve şair Bener’le sık sık görüşmeye başlamış. Askerlikten sonra tamir ve kontrol elemanı olarak Kadıköy’de bir vapur iskelesinin yapımında çalışmıştır. Buradaki görevinden istifa ettikten sonra bugünkü adı Yıldız Teknik Üniversitesi, o dönemde İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi olan akademinin İnşaat Bölümü'nde öğretim üyesi olmuştur. Fyodor Dostoyevski ve Franz Kafka hayranı olan Oğuz Atay 1975 yılında burada doçent olmuş ve bu dönemde Topografya isimli bir mesleki kitap yazmıştır. Aynı zamanda çeşitli dergi ve gazetelerde birçok makale ve söyleşileri yayımlanmıştır. Oğuz Atay, 1971-72 yılları arasında kaleme aldığı Tutunamayanlar isimli romanı ile edebiyat camiasında büyük bir yankı uyandırmıştır. Yazdığı bu kitap ile Postmodernizme kadar uzanan yeni roman anlayışının öncülerinden olan Oğuz Atay romanlarda genellikle kimliğini kaybedip aramakta olan bir toplumda dengesiz, kopuk aydınları anlatmaya çalışmıştır. Tutunamayanlar yayınlandıktan sonra önemli bir tartışmanın odak noktası olmuştur. Bu romanıyla 1970 yılında TRT Roman Ödülü kazanmış ölümünden 20 yıl sonra da 1997 yılında UNESCO tarafından 20. yüzyıl Türk Edebiyatının en seçkin eseri olarak kabul edilmiştir.
Oğuz Atay’ın büyük bir ses getiren eseri Tutunamayanlar romanı Türk edebiyatının en önemli eserlerinden birisi olmuştur. Bu romanı Berna Moran, "hem söyledikleri hem de söyleyiş tazıyla bir başkaldırı" olarak nitelendirmiş ve romandaki edebi tarz, yetkinlik, Türk romanını çağdaş roman anlayışıyla aynı hizaya getirmiş olduğunu belirtmiştir. Oğuz Atay kaleme aldığı kitaplarında nitelikten çok niceliğe önem vermiştir. Toplumda büyük etki meydana getiren ünlü eseri Tutunamayanlar'ı 1973 yılında Tehlikeli Oyunlar isimli ikinci romanı izlemiştir. Hikâyelerini Korkuyu beklerken başlığı altında toplamış, 1911-1967 yılları arasında yaşamış ve aynı zamanda hocası olan Prof. Dr. Mustafa İnan'ın hayatını konu edinen Bir Bilim Adamının Romanını 1975 yılında yayımlamıştır. 1973 yılında yayımlanan Oyunlarla Yaşayanlar isimli oyunu Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenmiştir. Bunun dışında yazdığı başka eserleri de yine tiyatroya uyarlanmıştır.
Eserlerinde toplum kurallarıyla çatışan aydınların iç dünyasını işlemiş, düşle gerçeğin birbirine karışması, üstkurmacının ana ilkesi olması Oğuz Atay’ı postmodernist roman kategorisinde eser veren ilk Türk yazarı yapmıştır. Oğuz Atay, beyninde çıkan habis bir tümör nedeniyle büyük projesi "Türkiye'nin Ruhu"nu yazmaya fırsat bulamadan 13 Aralık 1977 yılında, arkadaşı Altay Gündüz'ün Mecidiyeköy'deki evinde hayatını kaybetmiştir. Cenazesi Edirnekapı Mezarlığı Sakız Ağacı mevkiine defnedilmiştir.
Öldükten sonra 1987 yılına Günlük, 1998 yılında Eylem Bilim isimli kitapları yayımlanmıştır. Sağlığında hiçbir kitabı ikinci baskı bile yapılamayan Oğuz Atay'ın kitapları ölümünden sonra çok büyük ilgi görmüş ve defalarca da baskıları yapılmıştır. Yaşarken unutulduğunu dile getiren yazar, öldükten sonra anlaşılanlardan olmuştur.
Önder GÜZELARSLAN
Türk edebiyatının usta kalemlerinden olan Oğuz Atay postmodern tarzda eser veren ilk yazar olarak nitelendirilen önemli kalemlerimizden birisidir. Özellikle kaleme aldığı Tutunamayanlar isimli eseri ile tanıdığımız ve bu eseri ile birçok ödüle layık görülen Oğuz Atay 3 dönem, 11 yıl milletvekilliği yapan ağır ceza yargıcı bir babanın oğludur.
Oğuz Atay, 12 Ekim 1934 yılında Kastamonu ilinin İnebolu ilçesinde dünyaya gelmiştir. İlk ve ortaokulu Ankara'da okumuş, 1951'de bugünkü adı TED Ankara Koleji olan Ankara Maarif Kolejinde lise eğitimini tamamlamıştır. Babasının kendisinin mühendis olmasını arzu ettiği için İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesine kayıt yaptırmış ve 1957 yılında bu üniversiteden mezun olmuştur. Hukukçu olan babası ciddi ve otoriter birisiymiş ve oğlunun her zaman kendi istediği gibi yetişmesini istemiş. Oğlunun film izleyip, roman okumasını zaman kaybı olarak nitelendirip bu ve benzeri şeyler ile vakit geçirmesini istemezmiş. Bir ilkokul öğretmeni olan annesi Muazzez Hanım ise tam tersine oğluna şefkatle yaklaşıp, onu anlayan taraf olmaya çalışıyormuş. Aradan birkaç yıl geçtikten sonra aileye bir de kız kardeş katılmış. Ve Oğuz Atay, ilgiyi paylaşamayan hemen her çocuk gibi kız kardeşi Okşan Ögel’i istememiş, onu kıskanmaya başlamış. Öyle ki kardeşini bir bohça gibi görerek, sık sık onun neden hala evde olduğunu sorarmış. Son derece kıskanç olan Oğuz Atay’ın kardeşi Okşan ile ilgili bir de anısı bulunmaktadır. İlkokul yıllarında bir gün öğretmeni “kardeşini kıskanan var mı” sorusuna hiç çekinmeden parmak kaldıran tek öğrenci olmuştur.
1957-59 yılları arasında askerliğini yapmış askerlik döneminde Vüsat O. Bener ile tanışarak, ilk edebi çevresini edinmiştir. Hem bir dost hem de bir akıl hocası olarak gördüğü yazar ve şair Bener’le sık sık görüşmeye başlamış. Askerlikten sonra tamir ve kontrol elemanı olarak Kadıköy’de bir vapur iskelesinin yapımında çalışmıştır. Buradaki görevinden istifa ettikten sonra bugünkü adı Yıldız Teknik Üniversitesi, o dönemde İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi olan akademinin İnşaat Bölümü'nde öğretim üyesi olmuştur. Fyodor Dostoyevski ve Franz Kafka hayranı olan Oğuz Atay 1975 yılında burada doçent olmuş ve bu dönemde Topografya isimli bir mesleki kitap yazmıştır. Aynı zamanda çeşitli dergi ve gazetelerde birçok makale ve söyleşileri yayımlanmıştır. Oğuz Atay, 1971-72 yılları arasında kaleme aldığı Tutunamayanlar isimli romanı ile edebiyat camiasında büyük bir yankı uyandırmıştır. Yazdığı bu kitap ile Postmodernizme kadar uzanan yeni roman anlayışının öncülerinden olan Oğuz Atay romanlarda genellikle kimliğini kaybedip aramakta olan bir toplumda dengesiz, kopuk aydınları anlatmaya çalışmıştır. Tutunamayanlar yayınlandıktan sonra önemli bir tartışmanın odak noktası olmuştur. Bu romanıyla 1970 yılında TRT Roman Ödülü kazanmış ölümünden 20 yıl sonra da 1997 yılında UNESCO tarafından 20. yüzyıl Türk Edebiyatının en seçkin eseri olarak kabul edilmiştir.
Oğuz Atay’ın büyük bir ses getiren eseri Tutunamayanlar romanı Türk edebiyatının en önemli eserlerinden birisi olmuştur. Bu romanı Berna Moran, "hem söyledikleri hem de söyleyiş tazıyla bir başkaldırı" olarak nitelendirmiş ve romandaki edebi tarz, yetkinlik, Türk romanını çağdaş roman anlayışıyla aynı hizaya getirmiş olduğunu belirtmiştir. Oğuz Atay kaleme aldığı kitaplarında nitelikten çok niceliğe önem vermiştir. Toplumda büyük etki meydana getiren ünlü eseri Tutunamayanlar'ı 1973 yılında Tehlikeli Oyunlar isimli ikinci romanı izlemiştir. Hikâyelerini Korkuyu beklerken başlığı altında toplamış, 1911-1967 yılları arasında yaşamış ve aynı zamanda hocası olan Prof. Dr. Mustafa İnan'ın hayatını konu edinen Bir Bilim Adamının Romanını 1975 yılında yayımlamıştır. 1973 yılında yayımlanan Oyunlarla Yaşayanlar isimli oyunu Devlet Tiyatrosu'nda sahnelenmiştir. Bunun dışında yazdığı başka eserleri de yine tiyatroya uyarlanmıştır.
Eserlerinde toplum kurallarıyla çatışan aydınların iç dünyasını işlemiş, düşle gerçeğin birbirine karışması, üstkurmacının ana ilkesi olması Oğuz Atay’ı postmodernist roman kategorisinde eser veren ilk Türk yazarı yapmıştır. Oğuz Atay, beyninde çıkan habis bir tümör nedeniyle büyük projesi "Türkiye'nin Ruhu"nu yazmaya fırsat bulamadan 13 Aralık 1977 yılında, arkadaşı Altay Gündüz'ün Mecidiyeköy'deki evinde hayatını kaybetmiştir. Cenazesi Edirnekapı Mezarlığı Sakız Ağacı mevkiine defnedilmiştir.
Öldükten sonra 1987 yılına Günlük, 1998 yılında Eylem Bilim isimli kitapları yayımlanmıştır. Sağlığında hiçbir kitabı ikinci baskı bile yapılamayan Oğuz Atay'ın kitapları ölümünden sonra çok büyük ilgi görmüş ve defalarca da baskıları yapılmıştır. Yaşarken unutulduğunu dile getiren yazar, öldükten sonra anlaşılanlardan olmuştur.
FACEBOOK YORUMLAR