KITA AVRUPASI GÜNLÜKLERİ (1990-2019)
Yapılacak herhangi bir yurt dışı seyahat öncesi, dünya haritasının şöyle bir ele alınıp, gidilecek ülkenin yeri, coğrafyası, iklimi, tarihi, yönetim şekli, nüfusu, geleneği, toplum kültürü, dili, şehirleri, mutfağı, ekonomisi ve kişi başına düşen milli geliri hakkında genel bilgi sahibi olmak gerekir.
Daha sonra da kalınacak kentin kapsamlı bir şehir haritasını tedarik etmek, şehir planını incelemek ve buna göre seyahat çantasını hazırlamak...
*
İstatistik rakamlarına göre, yurt dışı gezilerde insanların yüzde beşi pasaport ve cüzdan gibi kıymetli eşyalarını kaybedebiliyor veya çaldırabiliyor; tren, otobüs veya uçak da kaçırabiliyor.
*
Şimdi gelelim Avrupa ülkelerine:
Bu kıtada tarih ve doğal iç içe geçmiş. Tarihsel değerler olmadan, doğal güzellikler; doğal güzellikler olmadan da tarihsel değerler olmuyor.
*
Avrupa Birliği kurulduktan sonra ülkeler arasındaki sınırlar kalkmış. Bu yaşlı Kıta Avrupası için tam bir fonksiyonel sentez ve manipülasyon.
*
Avrupa köy ve kasabaları gündüzleri bomboştur. Yalnızca zengin tarımsal çiftlikler, ekili araziler ve ormanlar görülür. Herkes işinde gücündedir. Sokaklarda boş insana rastlanmaz. Uzanan yemyeşil topraklarda tahıl ekili alanlar, üzüm bağları, mısır tarlaları ve çeşitli mahsuller dikkati çeker.
*
Avrupa’da zaman; elektrikli tramvay, metro, otobüs, taksi, fayton, nehir teknesi, bisiklet, banliyo treni, hızlı tren ve uçak gibi ulaşım araçlarının işleyişinde, hayatın farkındalığından uzak, bir ırmak gibi akıp gider.
*
Avrupa; saray, kale, şato, müze, katedral, kilise, modern yerleşim alanları, büyük parklar, planlı araziler, ormanlar, nehirler, göller, villalar, köşkler ve modernize edilmiş şehir içi ve şehirler arası ana yollarla dopdolu.
*
Avrupa kentlerinin çoğu sessizdir. Sessizliğin sesi vardır. Caddelerde ne korna sesi, ne de insan sesi duyulur. İnsanlara gösterilen saygı gereği yollarda cep telefonu ile zorunlu olmadıkça konuşan yoktur.
Şehir içi ve şehirler arası yollarda, trafikteki gürültüyü önlemek ve insanları rahatsız etmemek için ses duvarları bile inşa edilmiştir.
Ayrıca; “doğada yaşayan bütün hayvanlara saygı duyulması gerektiği” ilkesi benimsenmiş; hayvanların serbestçe yaşamalarını teminen ormanlık bölgelerde patikalar ve barınaklar ile şehirler arası ve uluslararası yollarda da hayvanların güvenli geçişini sağlamak için botanik köprüler kurulmuştur.
*
Eski Doğu ya da Sovyet Blokuna dahil Çekoslovakya, Macaristan ve Avusturya gibi ülkelerde milliyetçilik akımları gelişmiş. Bu ülkeler geçmişte yapılan referandumlarla cumhuriyet rejimlerini kurmuşlar ve her biri günümüzde, sanat, edebiyat, müzik, spor, bilim, teknoloji ve kültür alanında oldukça ilerleme kaydetmiştir.
O dönemlerde Sovyetler Birliği’nden kalan iki odalı çok katlı binalardaki daireler, bu ülkelerin halklarına bin dolar karşılığı satılarak evsiz yurttaş bırakılmamış; eski binalar, restore edilmiş, çeşitli renklerde boyanmış ve modern hale getirilmiştir. Uzun kış nedeniyle çoğu evlerin balkonu bulunmaz ama apartman dairelerinde çiçek, bitki ve ağaç yetiştirilmektedir.
*
Şehirlerin turizm büroları, rehberler ve otelleri, turistlere gerekli ulaşım, gezi ve konaklama hizmetleri sunup gezilen şehrin haritalarını dağıtmaktadırlar.
*
Avrupa, başka deyişle Avrupa Birliği ülkelerinden bazılarının nüfusu beş on milyon arasında değişiyor. Gelişmiş ülkeler sınıfında yer aldıkları için bu ülkelerin kişi başına düşen milli gelirleri hayli yüksektir.
*
Avrupa’nın zenginlik ve güzellik kaynağı olan nehirleri, şehirleri ikiye ayırıyor: Budapeşte ve Viyana şehirlerinin ortasından Tuna Nehri geçiyor.
Vitava Nehri Prag’ı, Thames Nehri Londra’yı, Seine Nehri Paris’i, Rhein Nehri de Köln’ ü ikiye bölüyor.
Bu nehirlerde adacıklar, köprü ve kanallar var. Şehir içi ve şehirler arası taşımanın önemli bir kısmı nehirler yoluyla gerçekleştiriliyor. Ayrıca, bu nehirlerde, Paris, Viyana ve Budapeşte de olduğu gibi, turistik amaçlı tekne gezileri düzenleniyor. Özellikle Tuna’da tekne ile gezerken İstanbul Boğazı akla geliyor.
*
Avrupa’da, her yerde; Avusturyalı Wolfgang Amadeus Mozart ve ludwig Van Beethoven ile Leipzigli Johann Sebastian Bach’ın senfonileri, konçertoları, sonatları çalınıyor ve tutkuyla dinleniyor. Bu bestecilerin yaşadığı evler koruma altına alınmış. Viyana’da Mozart çikolataları bile üretilmiş.
*
Avrupa ülkelerinde günümüzde yaklaşık on beş milyon Türk yaşıyor. Macaristan Halkı, Hun İmparatorluğu ve Attila döneminin izlerini hiç unutmamış. Bu nedenle Türklere özel bir sempati duyuluyor. Dahası var: Orta Avrupa ve İtalya’da Türk köyleri dikkati çekiyor. Türk kültüründen etkilenen Polonya’da ise oryantalizm doğmuş. Hun İmparatorluğu dağıldıktan sonra kalan Türkler Avrupa halkının arasına karışmışlar.
*
Macaristan’da; tıpkı Manisa’da olduğu gibi, üzüm hasatından sonra eğlence ve yarışmaların bir arada bulunduğu bağbozumu şenlikleri yapılıyor.
Geçmiş ile geleceğin birleştiği Budapeşte sokaklarında, Tuna Nehri’nden akan zamanın içinde, Liszt’in insanı duygulandıran “Macar rapsodileri”ni dinlersiniz.
Osmanlı İmparatorluğu tarihinde önemli bir yeri olan Estergon Kalesi, bir Macar kasabası kenarında, Tuna Nehri kıyısında varlığını korumaya çalışıyor. Slovakya’nın başkenti Bratislava’dan bakıldığında, bu kalenin yanına katedral ve manastır gibi yeni yapıların eklenmiş olduğu görülüyor.
*
Çekoslovakya’nın yerine kurulan yeni Çek Cumhuriyeti halkı Çekler, başkent Prag’ı dünyanın en güzel kenti olarak tanımlıyor.
Kaldığım otelde bir Prag gecesinde, bir İngiliz arkeolog ile tanıştım. Bu bilim insanı, tarih öncesi dünya uygarlıkları konusunda uzun yıllar bilimsel araştırma yapmakta olduğundan söz etti. Konu “Kayıp Kıta Atlantis’ten açılınca, “Atlantis Manisa’da,” dedim. ”Atlantis’in başkenti de Manisa’dır!” Arkeolog çok şaşırdı; ”Neden Manisa?” diye sordu. Ben de ilk fırsatta Türkiye’ye gitmesini ve araştırma yapmasını tavsiye ettim.
*
Avusturya’nın başkenti Viyana’da; onbeş çocuk annesi Roma İmporatoriçesi Maria Theresa, Avusturya Kraliçesi Sisi ve Sisi’nin tek oğlu Macaristan İmparatorluğunun Veliahtı Prens Rudolph ile ilgili öyküler anlatılıyor. Avusturya’da Osmanlı İmparatorluğunun izleri silinmemiş.
*
Bir zamanlar Avusturya-Macar Krallığının görkemli başkenti Viyana, bugün sanat (opera, tiyatro, müzik), kültür, bilim ve sanayi kenti haline gelmiş. Hollanda kentleri gibi, bir bisiklet şehri olan Viyana’nın doğal çeşme suyu içilebiliyor.
Viyana’da 170 metre uzunluğundaki Tuna Kulesi (Danube Tower), Eiffel Kulesi gibi, turistlerin uğrak yeri. Otuz saniyede asansörle çıkılan bu döner kuleden, yirmi üç bölgeden oluşan Viyana şehri, Tuna Nehri kenarındaki adacıklar, kanallar, köprüler, tek katlı sayfiyelik yeşil evler, köşkler ve villalar göze çarpıyor. Bu panoramik güzel tablo karşısında, insanın canı acı bir kahve çekiyor.
Tuna Kulesi’nin öte tarafında, dünyada bir eşi bulunmayan ve bir geceliği dokuz yüz Euro olan tek odalı kule ötel yükseliyor.
Avusturya gibi ülkelerin ekonomileri, vatandaşlarına 1200 Euro işsizlik yardımı yapabiliyor.
Viyana’nın zengin ormanları dünyaca ünlü. Bu ormanların içindeki köyler, kasabalar, villalar ve köşkler her tondan yeşillikler ve akarsular içinde adeta Cennet gibi. Ormanlık bölgede yer alan Seegrotte adlı bir yeraltı gölünde tekne gezinti yapmak mümkün. Almanlar, İkinci Dünya Savaşı sırasında bu gölün odacıklarında uçak üretmişler.
*
Belçika’nın başkenti Brüksel, aynı zamanda Avrupa Birliği’nin de başkenti. Ayrıca, NATO, Avrupa’da burada örgütlenmiş. Brüksel şehrinin altından geçen çoğu Avrupalının bilmediği gizli bir nehir vardır.
Belçika deyince, bu ülkede en çok sevilen, bazı sokakları kanallar ve ev önlerinde gezen kayıklarla kaplı, bugüne ayak uyduran, Orta Çağ’da kalma mimarisiyle gizemli Brugge kenti gelir.
Son yıllarda bu ülkede, hükümetin de mali yönden büyük destek vediği, kendi enerjilerini kendileri sağlayan akıllı evler üretilmeye başlanmış. Bu arada, Belçika’da; taşıt aracı olarak bisiklet kullananlara vergi indirimleri sağlanmakta; elektrikli otomobil alımı teşvik edilmekte ve yaygınlaştırılmaktadır. Devletin sağlık ve eğitim hizmetlerinden para alınmamakta; özellikle engelli kimselere, sürekli bir şekilde insani amaçlı ve geniş kapsamlı sosyal ve kültürel hizmetler verilmektedir.
*
Avrupa’da bende hatıraları olan iki üniversite, Oxford (İngiltere) ve Konstanz (Almanya)’tır. İsviçre’nin başkenti Zurich, Konstanz üniversitesine yakın mesafededir. Zürich’te olmak, Karadeniz’in kuzeydoğu köşesi kenti olan Hopa’da olmaya benzer. Saat ve çikolata kenti Zürich’ten kuzeye bakınca bembeyaz Alp Dağları görünür; Hopa’nın karşısında da bembeyaz Kafkas Dağları.
Van Gölü’nü andıran Zürich Gölü kenarında bir İtalyan lokantasında pizza yedikten sonra Ağrı Dağı’nın devamı gibi izlenim bırakan Alp Dağlarında, özellikle karlı havalarda bir köye uğrayıp güzel bir peynir çorbası içmek doğrusu huzur vericidir.
*
İngiltere’de, Londra’daki Victoria İstasyonu yanından kalkan şehirler arası otobüsle İskoçya’ya, Edingburg’a gitmek sekiz saatlik keyifli bir yolculuktur. Edinburg Tren Garı’ndan banliyo treniyle bir saatlik mesafede olan İskoçya’nın en büyük şehri Glasgow, kasvetli görünümü ve efsaneleşmiş öyküleriyle Jules Werne’nin gizemli romanlarını hatırlatır.
Edingburg’un ana caddesi Princess Street’te gezinirken gözlemlenen tarihi şatolar, müzeler, heykeller ve iki katlı binalar; durmadan yağan yağmur ve petrol rengi Kuzey Denizi’nin romantizmi, insanı Orta Çağ’ın melankolisine götürür.
*
Bir gün Londra caddelerinde dolaşırken, bir kitapçıdan İrlandalı romancı James Joyce’ın “Dubliners” (Dublinliler) kitabını aldım. Daha sonra da dünyaca tanınmış Harrods mağazasından ısmarladığım bir Sandwich eşliğinde bu kitabı, Hyde Park banklarından birine oturarak okudum. Derken birden Dublin beni çekti. Bu İrlanda kentine gidilir mi? Gidilir, dedim.
Ertesi gün kendimi Dublin’de buldum.
İlk olarak, James Joyce’ın bir müze haline getirilen evini ziyaret ettim. Joyce, Time dergisi tarafından dünyanın en iyi romanı seçilen “Ulysses”in yazarıdır.
Dublin’de kendimi Manisa’daki gibi hissettim. Aynı duyguyu Edingburg’ta da hissetmiştim. Nedeni şu: Eski Manisalılar ile Dublinliler ve Edingburgluların arasında çok benzerlikler olduğunu farkettim. Ben Manisa Belediyesi’ne, Dublin ve Edingburg kentlerini kardeş şehir olarak seçmelerini önerirdim.
*
Hollanda, Kuzey denizinden çalınmış göller ve kanallar ülkesi. Deniz ve hayvancılık sektörleri çok gelişmiş. Köyler, modern ekili araziler ve kentler; su kanalları ve yel değirmenleriyle kaplı. Yel değirmenleri, Miguel de Cervantes’in Don Kişot romanını çağrıştırıyor.
Hollanda’daki tatiller, organik tatile dönüştürülmüş. Hollandalıların deyişiyle, bu ülkede para; Rotterdam’da kazanılıyor, (Uluslarası Ceza Mahkemesi ile tanınan) Lahey’de dağıtılıyor, başkent Amsterdam’da harcanıyor.
*
Fransa’nın başkenti Paris, eski Paris değil artık. Şehrin caddeleri turistler ve Afrikalı göçmenlerle dolu. Yerli Parisliler bu kadim şehri efsanevi ve tarihi yapılarıyla başbaşa bırakarak terketmişler ve yakın köylere taşınmışlar. Ünlü sinema oyuncularından Alain Delon ve Brigitte Bardot da buradaki malikanelerini bırakıp köylerdeki çiftlik evlerine yerleşmişler.
*
Eiffel Kulesi, bugün Seine Nehri tekneleriyle beraber yalnızca turistlere hizmet veriyor. Yanındaki Ressamlar Tepesi lokantalarında ziyaretçilere soğan çorbası sunuluyor.
Paris; geçmişindeki Orta Çağ, Notre Dame de Paris, veba salgını, kıtlık, Marie Antoinette ve Napoleon Bonaparte söylenceleriyle yaşamını sürdürüyor.
Paris’te; Champs-Élysées çevresinde, Fransız felsefeci ve romancısı Jean Paul Sartre’ın vaktiyle çok sık uğradığı bir kahve o eski haliyle duruyor. Bu mekan, Sartre Kahvesi olarak da anılıyor. Ünlü romancılardan Albert Camus ve Franz Kafka da burada vakit geçirirmiş. Kapı girişinde Leonardo Da Vinci, Claude Oscar Monet, Rembrandt Van, Henri Matisse, Pablo Picasso, Salvador Dali, Vincent Van Gogh ve Francisco De Goya gibi ressamların kopyalanmış tabloları yer alıyor. Fransız şairlerinden Charles Baudelaire, Alphonse de Lamartine, Paul Valery ve Arthur Rimbaud’ın şiirleri bu kahvenin duvarlarında yazılı.
Bir gün Sartre Kahvesi’ndeki bir edebiyat gecesinde, İngiliz Annette, Alman Angela ve Honduraslı Karina isimli gazeteciler tarafından Sartre’ın sanatı ve Fransız şiiri konulu konuşmalar yapıldı. Ben de katılımcılara, kısaca Türk edebiyatını anlattım. O gece bu eski zaman kahvesinde okunan şiirler bu gök kubbede hoş bir seda olarak kaldı.
*
Lüksemburg Grand Düklüğü, anayasal monarşi ile yönetilen, Avrupa’nın en küçük ama ekonomisi en güçlü sınıfına dahil bir ülke. Moderrn yaşamı, müze ve kaleleriyle ilgi çekiyor.
*
Lyon’dan yola çıkarak göller bölgesinde vardığımız İtalya’da, Milano’da, karşınıza dünyaca ünlü opera binası “La Scala” çıkar sanki. Şehrin ana caddesinde çok sayıda Türk asıllı Arnavut’a rastlarsınız. Bir kahve (Café) işleten Arnavut Ramazan, Türk olduğumuzu anlayınca bizi bırakmadı. Garsona seslendi: “Belma kızım! Bize Türk usulü okkalı kahve pişir!” Kahve sohbetinin ardından şöyle dedi :”Bizden güzel Türkiye’ye selamlar olsun!”
*
İskandinavya ülkeleri arasında sayılan ve Avrupa’da yıldızı parlayan Danimarka, İsveç, Finlandiya ve Norveç, Kuzeyin Viking dünyası olarak tarih araştırmacılarının ilgi odağı. Bu kuzey ülkelerinin kullandığı dil, Orta Asya kökenli Ural-Altay dil grubuna dahil. İskandinavya, soğuk iklimi ile değil, fiyordlaryla tanınıyor ve ilgi çekiyor.
Bu bölgenin halkı, Norveç’in başkenti muhteşem Oslo’ya “yaşanacak şehir”, Finlandiya’nin başkenti Helsinki’ye “kendi hayatını yaşayan şehir”, İsveç’in başkenti Stockholm’e de “gezilecek şehir” diyor.
İsveç’teki parlamento üyelerinin yarısını, kadın üyeler oluşturuyor. Norveç’in, parlamenter demokrasi ve anayasal monarşisinde, Kraliçe Sonja siyaset üstü bir konumda; bu ülkenin kadın başbakanı ise İngiltere eski başbakanlarından Margaret Thatcher ve Almanya Başbakanı Angela Merkel gibi sevilen Erna Solberg. Parlamenter demokrasi ve anayasal monarşi ile yönetilen diğer bir İskandinav ülkesi olan Danimarka’yı da kadın Başbakan Helle Thorning-Schmidt yönetiyor.
Entelektüel platformların ilgi odağı Nobel Odülleri, İsveç’n başkenti Stockholm’de, Kraliyet Sarayı karşısında bulunan Nobel Binası’nda veriliyor. Nobel Müzesini ziyaret edince bu ödülleri alanlarla tanışıyor gibi oluyor insan.
Baltık Denizi’nde, Stockholm’den Helsinki’ye “Viking Line” ile yapılan on altı saatlik yolcu gemisi seyahatinde, bir zamanlar bu bölgede yaşamış olan Vikinglerin sesleri duyulur.
*
Avrupa ülkelerinin çoğunda belirli tarihlerde Orta Çağ geceleri düzenleniyor. Bu ihtiyarlamış kıta, dünyanın “Uzay Çağı”na giriş yaptığından habersiz, Orta Çağ romantizmini yeniden yaşamak istiyor gibi.
*
Avrupa’dan kesitler şimdilik bu kadar. Seyahat denilince herkesin anlatacağı şey çoktur. Benim de, Avrupa ile ilgili başka yazılarla anlatacak yeni konularım olacak.
FACEBOOK YORUMLAR