MESİR VE NEVRUZ BAYRAMI
NACİ YENGİN
Manisa ile Mesir nasıl özdeşleşmişse Türkiye, Türk dünyası ve Yakındoğu’da binlerce yıldır kutlana gelen Nevruz bayramları da en az Mesir kadar Manisa ile özdeşleşmiştir.
Manisa’da kime sorsanız Mesir Bayramı ile Nevruz Bayramlarının aynı olduğunu söyleyecektir. Hele hele 70’li yaşlarında olan Manisalılara sorarsanız Nevruz-Bahar Bayramı ile Mesir Bayramını ayırmak abesle iştigal olur!
Yavuz Sultan Selim’in hanımı, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Ayşe Hafsa Sultan’a atfedilen ve Merkez Efendinin (Muslihiddin Efendi) gayretleriyle hastalara şifa olsun düşüncesiyle başlayan tıp çalışmalarının ürünü olan Mesir Macunu 1527’den günümüze kadar Ayşe Hafsa Sultan Vakfiyesinden halka dağıtılan ve özellikle 21 Mart Nevruz gününe denk getirilen bir gelenek-bayram haline gelmiştir.
Her ne kadar Mesir’in tarihi M.Ö. 132-63 tarihlerine kadar götürülse de[1] Mesir Bayramının günümüze kadar gelmesinde Merkez Efendi-Ayşe Hafsa Sultan’ın katkıları tartışılamaz.
1527’den 1926’ya kadar aralıksız olarak her Nevruz-Bahar Bayramında muntazam olarak kutlana gelen Mesir Bayramı bu tarihte Manisa Valisi Müştak Lütfi Gürsan tarafından yasaklanmıştır![2]
Vali Müştak Lütfi’nin dönemin siyasi kararlarını uyguladığı ve Mesir ve Nevruz Bayramlarının Osmanlı bakiyesini hatırlattığı için yasaklanmıştır!
Her ne kadar dönemin hükümeti tarafından Mesir Bayramı yasaklansa da Manisalıların Mesir ve Nevruz gibi Türk kültürüne ait bu geleneği unutmak gibi bir niyeti yoktur. Bu amaçla DP iktidarı döneminde dönemin Manisa milletvekillerinden Av. Muzaffer Kurbanoğlunun öncülüğünde Hafsa Sultan Vakfiyesinde gelenek yeniden yaşatılmaya ve Mesir Bayramı kutlanmaya başlanmıştır.
Mesir Bayramının bazı dönemlerde tarihleri değişmiş ve 21 Mart’tan Vali Vefik Kitapçıgil döneminde 5 Mayıs tarihine alınmıştır![3] Vefik Kitapçıgil’in Mesir Bayramının tarihini 5 Mayıs’a almasının nedeni olarak “yağmur yağması” gösterilmiştir!
Manisa’da valilik yapan Ahmet Vefik Kitapçıgil(1918-1999) Manisa’da 1970-1975 yılları arasında valilik yaptı.
Mesir Bayramı Mesir Festivali adı altında son yıllarda 21-25 Nisan tarihleri arasında yapılıyor! Bu tarihler arasında Mesir bayramının niçin kutlandığını kestirmek güç! Hangi gerekçelerle 21 Nisan’a alındığını merak ederiz. Üstelik geleneksel bayramların festival adı altında kutlanmasının arkasında hangi amaç ve düşünce olduğunu bilen var mı?[4]
1952’den itibaren Mesir Bayramı ve Nevruz bayramını hatırlayanların anlattığına göre önceleri sünnet şölenleri, tıp bayramı, kongreler, at arabaları ve mesir arabalarının eşliğinde halkın coşkulu katılımıyla at yarışlarının da yapıldığı yapılan Mesir Bayramı son yıllarda Avrupa ülkelerinden alınan festival şekline dönüştürülerek yüzyıllarca süren gelenek ortadan kaldırılmış; halkın katılımı da o oranda düşmüştür.
Kanaatimiz odur ki Mesir ve Nevruz Bayramlarını yeniden aynı günde kutlamak gerekmektedir.
Yok, illa festival havasında devam etsin ve Mesir Bayramı Manisa’nın ulusal ve uluslar arası bir markası olsun isteniyorsa o zaman gelin daha ciddi ve kalıcı etkinliklerle Mesir Bayramı haftasını zenginleştirelim.
Manisa’nın kadim kültürle bu günü, bu günle yarınları kucaklamak için elindeki en büyük imkânı Mesir Bayramıdır. Bu amaçla “Mesir Film Festivalleri”, “Mesir Sinema Etkinlikleri”, “Mesir Şiir Etkinlikleri” ve “Mesir Bilimsel Etkinlikler”… Sempozyumlar bağlamında Nevruzun da birleştirici öğesinden yararlanıp “Türk Dünyası Nevruz Konferansları” “Merkez Efendi Tıp Bayramı Etkinlikleri” düzenlemeyi neden akıl edemeyiz anlamış değilim!
Kim bilir belki bir gün Nevruziye Macunu yeniden hatırlanır ve gerçek Mesir Bayramı yeniden hatırlanır!
[1] Ali Haydar Bayat, Manisa Mesir Bayramı ve Darüşşifası, Manisa Turizm Derneği Yayınları No.2, 1981
[2] 1908’de yapılan Manisa Hükümet Konağının Yunanlılar tarafından 1922’de tamamen yakılması üzerine 1924-25 yılları arasında Mimar Rüstem Bakoğlu’na yeniden yaptırılmıştır.
[3] Vefik Kitapçıgil, Doğumu. 1918, Erzurum, ölümü. 10 Haziran 2000; Vefik Kitapçıgil Manisa’da 1970-75 yılları arasında valilik yapmıştır.
[4] Tezcan Karadanışman, Manisa Bizimdir, Manisa’yı ve Mesir’i Tanıtma ve Turizm Derneği Yay.2012,s.20vd.
