İLHAN BERK'İN MANİSA HATIRALARI

İLHAN BERK’İN MANİSA HATIRALARI

Naci YENGİN

15 Şubat 2020 tarihinde gerçekleştirdiğimiz Manisa Kültür Sohbetleri programında Yazar Hakkı Avan’la “İlhan Berk’in Manisa Hatıralarını” konuştuk.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Konferans Salonunda gerçekleştirilen program Manisa’nın işgal yılları, İlhan Berk’in çocukluğu, Manisa yangını, Manisa’da yayınlanan Yeni Doğuş, Bozkurt ve Gediz dergilerinin şehrin kültürel hayatına yaptığı katkılar, İlhan Berk’in sanatı, hayatı ve Türk edebiyatındaki önemi üzerinde duruldu.

Manisa Halk Evinin 1933-1950 yılları arasında gerçekleştirdiği çalışmalar, kültür-sanat etkinlikleri, yayımladığı dergi ve kitaplar hala konuşuluyor ve yapılan çalışmalar önemli bir boşluğu dolduruyorsa o yıllarda yapılan çalışmaları takdirle karşılamak ve haklarını teslim etmek gerekmektedir.

Manisa il Kültür ve Turizm Müdürlüğünün destekleriyle dört yıldır Manisa Kültür Sohbetleri programında geçmişe sahip çıkmak, şehrin kültür, sanat ve tarihini yeniden hatırlatmak amacı ve duygusuyla hareket ediyoruz.

 Kültür aşığı, Manisa sevdalısı insanların soruları, düşünce ve katkılarıyla sıcak çaylarını içerek gerçekleştirilen sohbette Yazar Hakkı Avan “İlhan Berk’in Manisa Hatıraları”[1] kitabının yazılış süreci, İlhan Berk’in hayatı ve sanatıyla zenginleşti.

Hakkı Avan kitabının hazırlanış süreci, bahsettiği İlhan Berk’in çocukluk, gençlik, eğitim, aile ve yazarın sanatı hakkında detaylı bilgiler verdi. İlhan Berk Manisa yangınını yaşayan ve ablasının yangında yanarak öldüğüne tanıklık eden Manisalı bir şair. Yeterince tanındığını, bilindiğini söylemek güç. Hacırahmanlılı Yusuf Atılgan gibi!

Programımız “İlhan Berk’in hayatı, Manisa’da kültür ve sanat hayatının nasıl canlandırılabileceği, kitap ve dergi yayıncılığı, hatıraların önemi” ile ilgili değerlendirmelerle sonra sona erdi.

Ilhan Berk’in Hatıralarında Manisa ile ilgili satırlar

“İlhan Berk, 1918’de Manisa’da doğduğunda[2] Birinci Dünya Savaşı sona ermiş, Osmanlı Devleti’nin elinde kalan son topraklar da işgal edilmeye başlanmıştı.

Berk, henüz bir yaşındayken 15 Mayıs 1919’da İzmir, ardından 25 Mayıs 1919’da Manisa Yunanlılar tarafından işgal edilir. Manisa’nın işgali Yunanlılar için oldukça kolay olur. Çünkü Manisa mutasarrıfı Hüsnü Bey, Yunan işgaline taraftar bir yönetici olarak işgale karşı koymak isteyenleri durdurmuş, Manisa halkına da işgalin bir zararı olmayacağını telkin etmiştir. Manisa’nın işgali olaysız olsa da durum böyle devam etmez. İşgal altında geçen süre zarfında işgalciler Manisa halkına kan kusturur.

(…)

Yunanlılar, 5 Eylül 1922 günü Manisa’yı ateşe vermişlerdir.

 Yunan işgal birlikleri Manisa’yı terk etmeden önce şehri talan etmişler, ardından ateşe vermişlerdir. Şehri yakmadan birkaç gün önce Manisa’da yaşayan Rum ve Ermeniler, şehrin yakılacağı haberi ile İzmir’e göçmeye başlamışlar; şehirden kaçmak isteyen Türklere ise işgalciler tarafından şehirden çıkış izni verilmemiştir. Bundaki amaç, Türkleri şehirde bırakarak yanmalarını sağlamaktı. 5 Eylül günü yangın başladığında Manisa halkı, silahlı işgalcilere karşı koyamamış, yangını önleyememiştir. Halk, tüm malını yangının içerisinde bırakarak Spil Dağı’na kaçarak canlarını kurtarmaya çalışmıştır.”[3]

İlhan Berk’in 4-8 Eylül 1922 tarihleri arsında Yunan ve Emeniler tarafından yakılan Manisa’ya dair yazmış olduğu şiiri:

 “1919

Ben dünyaya bir idare lambası altında geldim

Yeryüzü Birinci Dünya Harbi'ni yaşıyordu

Başımın üstünde mendil boyunda bulutlar vardı

Yunan Harbi'nde yanan şehirlerimizi bir dağdan seyrettim

O çadır çadır insanları askerleri esirleri

Arkalarında bir gömlekle kaçan halkımızı

İlk topu ilk tayyareyi gördüm

Anam kardeşim ve ben ayaktaydık

Kapanık dükkânlarıyla çarşılarımıza yağmur yağıyordu

Her sınıf insanıyla şehrim dağlara taşınmıştı

O yangından nehirlerimiz dağlarımız ve çeşmelerimiz kurtuldular

Yanmış ve yakılmış şehrimize bir akşamüzeri askerlerimiz girdi

Kursaklarında bir parça ekmekle insanlar ayaktaydı

O gün dünyayı ve insanları tanıdım

O gün ayağımın dibindeki şehirden ağlamayı öğrendim” / İlhan Berk/ İstanbul Kitabı

İlhan Berk 28 Ağustos 2008’de aramızdan ayrıldı. / www.tarihistan.org