Fatih Sultan Mehmet ve Manisa

Fatih ve Manisa

Şehzade II. Mehmet’in doğumu ve yetişmesi ile ilgili tatminkâr araştırma yoktur. Bunda kaynakların yetersizliği de etkilidir ancak II. Mehmet’in 29-30 Mart 1432’de doğup 1451 tarihinde ikinci kez tahta çıkışı arasında şehzadenin neler yaptığı, 2 yaşında Amasya, 10 yaşında Manisa sancağına gidişi, faaliyetleri hakkında detaylı bilgilere rastlamak zordur.

Amasya’da kaldığı yıllarda henüz çok küçük olduğunu düşürsek 1442-1444[1] ve 1446-1451 yıllar arasında kaldığı Saruhan Sancağı Manisa’da kaldığı yıllar mutlaka araştırılmalıdır.

Feridun Emecen’in verdiği bilgilere göre II. Mehmet 10 yaşında Manisa sancağına çıkmış demektir. 10 yaşında Manisa’ya gönderilen geçen şehzadenin henüz devlet işlerini yönetebilmesi, şehrin yönetiminde etkili olması beklenmemelidir. Ancak Osmanlı şehzadelerinin sancaklara gönderilmesi hükümdar namzedi oldukları için kalabalık bir maiyetle birlikte gerçekleşmektedir. Gerek eğitim, gerek şehrin işlerinin idare edilmesinde şehzadelere danışmanlık yapan uzmanlar bulunmaktadır. Lala, kethüda, subaşı, saray görevlileri, kadı… Birçok yardımcısı ile birlikte sancak şehrine gönderilen şehzadeler gibi II. Mehmet de 1440 yılında Saruhan sancağı Manisa’ya gelmiştir.

7 yaşında ağabeyi Alaaddin Ali ile birlikte Edirne sarayında sünnet töreni yapılan II. Mehmet Kasabzade Mahmut, Nişancı İbrahim Bey’le birlikte Saruhan Sancağına geldiğinde 10 yaşındaydı.

10 yaşında geldiği Manisa’da 12 yaşına kadar şehzadelik yapan II. Mehmet 1444-1446 yılları arasında; 12-14 yaşları arsında Osmanlı devletinin başına geçmiş ve büyük tecrübe kazanmıştır. Ancak sancılı, sıkıntılı geçen bu dönemde devlet içinde merkezi elinde bulunduran güçleri tanıma imkânı bulmuştur. Asker, sivil bürokrasi, Türk- devşirme mücadelesi gibi birçok konuda deneyim kazanan II. Mehmet 1446-1451 yılları arasında yeniden Manisa’ya gelerek şehzadeliğine devam ettirmiştir.

1444-1446 yılları arasında Manisa’da bulunan II. Murat Manisa’ya Saray-ı Amire gibi Osmanlı’nın en önemli saraylarından birisini kazandırmış ve böylece Manisa II. Murat döneminde adeta gölge başkent olarak Osmanlı devletine askeri, siyasi, kültürel olarak yön vermiştir.

II. Mehmet’in 7 yıl kaldığı Manisa’daki faaliyetleri, çalışmaları, eğitimi, yaptırdığı eserler, maiyeti, hükümdarlığa hazırlanma evresi, idealleri,  hocaları, lalaları, hocalarının ruh ve dünya görüşleri, onu etkileyen olay, insan ve olaylar detaylı olarak araştırılmadan Manisa ve Osmanlı tam olarak yazılamaz, aydınlatılamaz.

Annesi Candaroğullarından İsfendiyar Beyi İbrahim Bey’in kızı Hatice Halime Hüma Hatun 1449’da öldüğünde Bursa Muradiye Camindeki Hatuniye Türbesine( Ak Türbe) defnedilmiştir. Şehzadelik yıllarındaki Daye Hatun, II. Mehmet’in “Validem”[2] diye hitap edip hürmet ettiği Sırp Geoge Brankoviç’in kızı Mara Hatun araştırmadan Fatih’in çocukluk ve şehzadelik yılları eksik kalacaktır.

II. Mehmet’in şehzadelik yıllarında gelişmesi, devlet, siyaset, eğitim, teolojik, pozitif bilimler gibi alanlarda gelişini tamamlaması amacıyla ona eğitim verenler:

Dini eğitimini Molla Gürani, siyasi eğitim ve ahlak öğretilerini Akşemseddin, dil, konuşma ve etkili iletişim eğitimini Molla Hüsrev, askeri, taktik ve savaş sanatları eğitimini Zağanos Paşa, pozitif bilimlerde Ali Kuşçu gibi döneminin örnek ve önder şahsiyetlerinden aldığı tecrübi ve teorik eğitimlerin Osmanlı ile dünya kıyaslaması yapılmadan II. Mehmet’in araştırılması yetersiz kalacaktır

Avni mahlasıyla Türkçe şiirler yazan Fatih’in şehzadelik dönemi müzik, şiir, resim, güzel sanatlara olan yakın ilgi ve yeteneğinin ortaya çıkarılma süreci araştırılmaya muhtaçtır.

3 Mayıs 1481’de öldürüldüğünde henüz 49 yaşındaydı. 25 sefer yaptı. İki imparatorluğu, 17 devleti, iki yüz şehri ve kaleyi fethetti.

Manisa’dan Edirne’ye, Edirne’den İstanbul ve dünya hükümdarlığına giden yolda en önemli yetişme ve geleceğe uzanma yılları Saruhan Sancağında Manisa’da geçti. Ancak II. Mehmet’in Manisa yılları henüz yazılamadı! Feridun M. Emecen[3], Halil İnalcık[4], Franz Babınger[5]’in yazmış olduğu eserler dışında elle tutulur eser bulmak zordur. Hele hele Manisa özelinde “II. Mehmet ve Manisa” çalışması maalesef yoktur!

Naci YENGİN

www.tarihistan.org