Fatih Sultan Mehmet’in Şehzadelik Yılları ve Ölümü
Naci YENGİN[1]
Naci YENGİN[1]
Nakkaş Sinan tarafından yapılan ‘Gül Koklayan Fatih’ tablosu.
Fatih Sultan Mehmet’in doğum tarihi kaynaklarda 1430, 1431, 1432 olarak verilir.
Şehzade Mehmet'in 29 Mart’ı 30 Mart’a bağlayan gecenin sabahında saat 08.04’te 1432 tarihinde doğduğuna dair genel kabul görmüş bir tarih vardır.
Şehzade II. Mehmet’in doğumu ve yetişmesi ile ilgili şimdiye kadar tatminkâr araştırma yoktur. Bunda kaynakların yetersizliği de etkilidir ancak II. Mehmet’in 29-30 Mart 1432’de doğup 1451 tarihinde ikinci kez tahta çıkışı arasında şehzadenin neler yaptığı, 10-11 yaşında Manisa sancağına gidişi, faaliyetleri hakkında detaylı bilgilere rastlamak zordur.
1442-1444[2] ve 1446-1451 yıllar arasında kaldığı Saruhan Sancağı Manisa’da kaldığı yıllar mutlaka araştırılmalıdır.
Şehzade II. Mehmet’in Saruhan Sancağına geliş tarihinin 1443 Bahar ayında olduğunu iddia edenler de az değildir.[3]
Prof. Dr. Feridun M. Emecen’in verdiği bilgilere göre II. Mehmet 10-11 yaşlarında Manisa’ya gelmiştir. 10-11 yaşlarında Manisa’ya gelen şehzadenin devlet işlerini yönetebilmesi, şehrin yönetiminde etkili olması beklenmemelidir. Ancak Osmanlı şehzadelerinin sancaklara gönderilmesi hükümdar namzedi oldukları için kalabalık bir maiyetle gerçekleşmektedir. Gerek eğitim, gerek şehrin idare edilmesinde şehzadelere danışmanlık yapan uzmanlar bulunmaktadır. Bunlar arasında lala, kethüda, subaşı, saray görevlileri, kadılar bulunmaktadır.…
Birçok yardımcısı ile birlikte sancak şehrine gönderilen önceki şehzadeler gibi II. Mehmet de 1442 yılında Saruhan Sancağı Manisa’ya gelmiştir.
Şehzade II. Mehmet Annesi Hüma Hatun, Sütannesi Hundi (Daye) Hatun, Kasabzade Mahmut, Nişancı İbrahim Bey’le birlikte Saruhan Sancağına geldiğinde 10-11 yaşındaydı.
10-11 yaşında geldiği Saruhan Sancağında 12 yaşına kadar 1 yıl 4 ay şehzadelik yapar.
II. Mehmet 1444-1446 yılları arasında; 12-14 yaşları arasında Osmanlı devletinin başına geçmiş ve büyük tecrübe kazanmıştır. Ancak sancılı, sıkıntılı geçen bu dönemde devlet içinde merkezi elinde bulunduran güçleri tanıma imkânı bulmuştur. Asker, sivil bürokrasi, Türk- devşirme mücadelesi gibi birçok konuda deneyim kazanan II. Mehmet 1446-1451 yılları arasında yeniden Saruhan Sancak merkezi Manisa’ya gelerek şehzadeliğine devam ettirmiştir.
1444-1446 yılları arasında oğlu Şehzade Mehmet’i tahta çıkarıp Manisa’ya gelen II. Murat Manisa’ya Saray-ı Amire gibi Osmanlı’nın en önemli saraylarından birisini yaptırmış ve Manisa II. Murat ve daha sonra II. Mehmet'in 2. Manisa yılları döneminde adeta gölge başkent olarak Osmanlı devletine askeri, siyasi, kültürel olarak yön vermiştir.
Şehzade Sultan II. Mehmet’in 7 yıl kaldığı Manisa’daki faaliyetleri, çalışmaları, eğitimi, yaptırdığı eserler, maiyeti, hükümdarlığa hazırlanma evresi, idealleri, hocaları, lalaları, hocalarının ruh ve dünya görüşleri, onu etkileyen olay, insanlar detaylı olarak araştırılmadan İstanbul’un fethi, Fatih’in gerçek kişiliği, idealleri, Manisa ve Osmanlı tam olarak yazılamaz, aydınlatılamaz.
Annesi Candaroğullarından İsfendiyar Beyi İbrahim Bey’in kızı Hüma Hatun 1449’da öldüğünde Bursa Muradiye Camindeki Hatuniye Türbesine (Ak Türbe) defnedilmiştir. Şehzadelik yıllarındaki Daye Hatun, II. Mehmet’in “Validem”[4] diye hitap edip hürmet ettiği Sırp Geoge Brankoviç’in kızı II. Murat’ın hanımı Mara Hatun araştırılmadan Fatih’in çocukluk ve şehzadelik yılları eksik kalacaktır.
II. Mehmet’in şehzadelik yıllarında devlet, siyaset, eğitim, teolojik, pozitif bilimler gibi alanlarda gelişimini tamamlamasında yardımcı olan hocalarından bazıları şunlardır:
Dini eğitimi, kişilik gelişimi Molla Gürani,
Siyasi eğitim ve ahlak öğretilerini Akşemseddin,
Dil, konuşma ve etkili iletişim eğitimini Molla Hüsrev,
Askeri, taktik ve savaş sanatları eğitimini Zağanos Paşa,
Pozitif bilimlerde Ali Kuşçu gibi döneminin örnek ve önder şahsiyetlerinden aldığı tecrübi ve teorik eğitimlerin Osmanlı ile dünya kıyaslaması yapılmadan II. Mehmet’in araştırılması yetersiz kalacaktır
Avni mahlasıyla Türkçe şiirler yazan Fatih’in şehzadelik döneminde müzik, şiir, resim, güzel sanatlara olan yakın ilgi ve yeteneğinin ortaya çıkarılma süreci araştırılmaya muhtaçtır.
Fatih, 3 Mayıs 1481’de öldürüldüğünde henüz 49 yaşındaydı. 25 sefer yaptı. İki imparatorluğu,17 devleti, iki yüz şehri ve kaleyi fethetti.
Manisa’dan Edirne’ye, Edirne’den İstanbul ve dünya hükümdarlığına giden yolda yetişmesi ve geleceğe yürüme, yeni bir devir açma yıllarının önemli bir dönemi Saruhan Sancağı Manisa’da geçti.
Fatih'in Şehzadelik yıllarına ait bizim yazdığımız "Şehzade Sultan/ Fatih Sultan Mehmet'in Şehadelik Yılları" kitabından başka müstakil bir çalışma bulunmamamktadır.
Süheyl Ünver[5], Feridun M. Emecen, Halil İnalcık[6], Franz Babinger, Turgay Güler[7] gibi bazı araştırmacıların yazmış olduğu eserler dışında Şehzade Mehmet'in çocukluğuna dair elle tutulur eser bulmak zordur.
*Detaylı bilgi için: Naci YENGİN, “Şehzade Sultan/ Fatih Sultan Mehmet'in Şehadelik Yılları", Çınaraltı Yay. İstanbul, 2024.
[1] Yazar, [email protected]
[2] Feridun M. Emecen, Fetih ve Kıyamet 1453, İstanbul, 2012,s. 87
[3] Babinger, Franz (2008) Fatih Sultan Mehmet ve Zamanı, Çev. Dost Körpe, Oğlak Yay. İstanbul, s.41
[4] Zafer Bilgi, Nasıl Fatih Oldu, İstanbul 2012, s.15
[5] Süyehl Ünver (1953) İlim ve Sanat Tarihimizde Fatih Sultan Mehmet, İstanbul; Fatihin Çocukluk Defteri, İstanbul 1961
[6] Halil İnalcık, Fatih Üzerine Tetkikler ve Vesikalar, TTK Ankara, 1954, İki Karanın Sultanı, İki Denizin Hakanı Kayser-i Rum Fatih Sultan Mehmet, İstanbul, 2019.
[7] Turgut Güler, Fatihname, İstanbul, 2016; ayrıca bk. Cevdet Kırpık, Osmanlı’da Şehzade Eğitimi, Ötüken Yay. İstanbul, 2016;
FACEBOOK YORUMLAR