3 Mayıs 1481 Büyük Türk’ün Ölümü /

Naci YENGİN

Fatih Sultan Mehmet’in Manisa Yılları

Fatih Sultan Mehmet’in doğumu kaynaklarda 1430, 1431, 1432 tarihleriyle açıklanıyor. 29 Mart’ı 30 Mart’a bağlayan gecenin sabahında saat 08.04’te 1432 tarihinde doğduğuna dair genel kabul görmüş bir tarih vardır.
Şehzade II. Mehmet’in doğumu ve yetişmesi ile ilgili tatminkâr araştırma yoktur. Bunda kaynakların yetersizliği de etkilidir ancak II. Mehmet’in 29-30 Mart 1432’de doğup 1451 tarihinde ikinci kez tahta çıkışı arasında şehzadenin neler yaptığı, 10-11 yaşında Manisa sancağına gidişi, faaliyetleri hakkında detaylı bilgilere rastlamak zordur.
1442-1444 [1] ve 1446-1451 yıllar arasında kaldığı Saruhan Sancağı Manisa’da kaldığı yıllar mutlaka araştırılmalıdır.
Şehzade Mehmet’in Saruhan Sancağına geliş tarihinin 1443 Bahar ayında olduğunu iddia edenler de az değildir.[2]
Feridun M. Emecen’in verdiği bilgilere göre II. Mehmet 10-11 yaşlarında Manisa’ya gelmiştir. 10 yaşında Manisa’ya gönderilen şehzadenin devlet işlerini yönetebilmesi, şehrin yönetiminde etkili olması beklenmemelidir. Ancak Osmanlı şehzadelerinin sancaklara gönderilmesi hükümdar namzedi oldukları için kalabalık bir maiyetle gerçekleşmektedir. Gerek eğitim, gerek şehrin idare edilmesinde şehzadelere danışmanlık yapan uzmanlar bulunmaktadır. Lala, kethüda, subaşı, saray görevlileri, kadı… Birçok yardımcısı ile birlikte sancak şehrine gönderilen şehzadeler gibi II. Mehmet de 1442 yılında Saruhan Sancağı merkezi Manisa’ya gelmiştir.
Ağabeyi Alaaddin Ali ile birlikte Edirne sarayında sünnet töreni yapılan Şehzade II. Mehmet Annesi Hüma Hatun, Sütannesi Hundi (Daye) Hatun, Kasabzade Mahmut, Nişancı İbrahim Bey’le birlikte Saruhan Sancağına geldiğinde 10 yaşındaydı.
10 yaşında geldiği Saruhan Sancağında 12 yaşına kadar 1 yıl 4 ay şehzadelik yapan II. Mehmet 1444-1446 yılları arasında; 12-14 yaşları arasında Osmanlı devletinin başına geçmiş ve büyük tecrübe kazanmıştır. Ancak sancılı, sıkıntılı geçen bu dönemde devlet içinde merkezi elinde bulunduran güçleri tanıma imkânı bulmuştur. Asker, sivil bürokrasi, Türk- devşirme mücadelesi gibi birçok konuda deneyim kazanan II. Mehmet 1446-1451 yılları arasında yeniden Saruhan Sancak merkezi Manisa’ya gelerek şehzadeliğine devam ettirmiştir.
1444-1446 yılları arasında Şehzade Mehmet’i tahta çıkarıp Manisa’ya gelen II. Murat Manisa’ya Saray-ı Amire gibi Osmanlı’nın en önemli saraylarından birisini yaptırmış ve Manisa II. Murat döneminde adeta gölge başkent olarak Osmanlı devletine askeri, siyasi, kültürel olarak yön vermiştir.
Şehzade Sultan Mehmet’in (FSM) 7 yıl kaldığı Manisa’daki faaliyetleri, çalışmaları, eğitimi, yaptırdığı eserler, maiyeti, hükümdarlığa hazırlanma evresi, idealleri,  hocaları, lalaları, hocalarının ruh ve dünya görüşleri, onu etkileyen olay, insanlar detaylı olarak araştırılmadan İstanbul’un fethi, Fatih’in gerçek kişiliği, idealleri, Manisa ve Osmanlı tam olarak yazılamaz, aydınlatılamaz.
Annesi Candaroğullarından İsfendiyar Beyi İbrahim Bey’in kızı Hüma Hatun 1449’da öldüğünde Bursa Muradiye Camindeki Hatuniye Türbesine (Ak Türbe) defnedilmiştir. Şehzadelik yıllarındaki Daye Hatun, II. Mehmet’in “Validem”[3] diye hitap edip hürmet ettiği Sırp Geoge Brankoviç’in kızı II. Murat’ın hanımı Mara Hatun araştırılmadan Fatih’in çocukluk ve şehzadelik yılları eksik kalacaktır.
II. Mehmet’in şehzadelik yıllarında devlet, siyaset, eğitim, teolojik, pozitif bilimler gibi alanlarda gelişimini tamamlamasında yardımcı olan hocalarından bazıları şunlardır:
Dini eğitimi, kişilik gelişimi Molla Gürani, siyasi eğitim ve ahlak öğretilerini Akşemseddin, dil, konuşma ve etkili iletişim eğitimini Molla Hüsrev, askeri, taktik ve savaş sanatları eğitimini Zağanos Paşa, pozitif bilimlerde Ali Kuşçu gibi döneminin örnek ve önder şahsiyetlerinden aldığı tecrübi ve teorik eğitimlerin Osmanlı ile dünya kıyaslaması yapılmadan II. Mehmet’in araştırılması yetersiz kalacaktır
Avni mahlasıyla Türkçe şiirler yazan Fatih’in şehzadelik döneminde müzik, şiir, resim, güzel sanatlara olan yakın ilgi ve yeteneğinin ortaya çıkarılma süreci araştırılmaya muhtaçtır.
Fatih, 3 Mayıs 1481’de öldürüldüğünde henüz 49 yaşındaydı. 25 sefer yaptı. İki imparatorluğu,17 devleti, iki yüz şehri ve kaleyi fethetti.
Manisa’dan Edirne’ye, Edirne’den İstanbul ve dünya hükümdarlığına giden yolda yetişmesi ve geleceğe yürüme, yeni bir devir açma yıllarının önemli bir dönemi Saruhan Sancağı Manisa’da geçti.
Ancak II. Mehmet’in Manisa yılları henüz yazılamadı!
Süheyl Ünver[4], Feridun M. Emecen, Halil İnalcık[5], Franz Babinger, Turgay Güler[6] gibi bazı araştırmacıların yazmış olduğu eserler dışında Şehzade Mehmet'in çocukluğuna dair elle tutulur eser bulmak zordur.
Hele hele Manisa özelinde “Şehzade Sultan Mehmet ve Manisa” üzerine yapılmış çalışmalar maalesef yoktur!