Mehmet Parti PEHLİVAN

Manisa’nın İlk  Kuvay-ı Milliyyecilerinden   11. Müfreze  Komutanı
Mehmet Parti PEHLİVAN 1872- 1941

1872’de Serez’de doğan Mehmet Parti Pehlivan’ın asıl adı Mehmet Baskak’tır. Balkanlarda Osmanlı’ya karşı Rum, Bulgar isyanların bastırılmasında görev alan Parti Pehlivan,aynı zamanda Milli Mücadele döneminde  Manisa ve çevresinde  Yunan .  İşgaline karşı koymaya çalışan  “ İlk Kuvay-ı Milliyeciler” arasında da yer alır.

Parti Pehlivan fizikî yapısı itibariyle iri yarı, pala bıyıklı, sert çehreli, dik bakışlı , mavi gözlü bir babayiğittir. Doğum yeri olan Serez  ve Usturumca şehirlerinde sırtı yere gelmeyen bir pehlivan olarak bilinirdi. Makedonya yöresinde yenen pehlivanın aldığı ödüle “Parti“ denildiğinden, Mehmet Pehlivan da yaptığı güreşleri galibiyetle sonuçlandırdığından Mehmet ismi unutulur, “Partiyi ”(ödülü) aldığı için ismi, “ Parti Pehlivan olarak kalır.

Balkanlarda Türk ve Müslüman nüfusa yönelik baskı ve zulüm karşısında dağlara çıkarak Rum ve Bulgar komitacılarına karşı çok büyük mücadeleler vermiştir. Bunun üzerine evi basılmış bu baskında kıl payı kurtularak Balkanlardan bir papaz arkadaşının yardımıyla hoca kıyafetine girerek İzmir’e giden bir gemide Serez Çingeneleriyle yolculuk yapmıştır. Gemi İzmir’e yaklaşınca, Çingenelerin şaşkın bakışları arasında kıyafetini değiştirerek İzmir Limanına iner. İzmir’de Derviş Paşa ile tanışır. Derviş Paşa Parti Pehlivan’la sohbeti sonunda Parti Pehlivan’ı yakından tanıyınca:  “ İzmir’in her yerinde Rum ve Yunan kaynıyor  seni burada tanıyabilirler.” diyerek  cebine bir miktar para koyarak Manisa Belediye Başkanı Bahri  Sarıtepe’ye gönderir. Bahri Sarıtepe de Parti Pehlivan’ın fiziki yapısı itibariyle Cezaevine Gardiyan olarak görevlendirir. Manisa Cezaevinde gardiyan olarak göreve başladıktan sonra da Emeti hanımla evlenir.

Cezaevinde Gardiyanı olarak çalışırken Manisa’nın işgali arifesinde Cemiyet-i İslam Başkanı ve Istılah-ı Vatan kurucusu Manisa Müftüsü Âlim Efendinin (1874-1930)  cemiyetine girerek Manisa’nın kahvehanelerinde özellikle Karaköy semtindeki kahvehanelerde halkı Yunan işgaline karşı uyarmıştır. Yunan işgalinin hemen öncesinde de cezaevindeki mahkûmların eline silah vererek mahkûmların başına geçip,  Yunan işgal güçlerine karşı direniş komitesi oluşturur.  

15 Mayıs 1919’da İzmir, 25 Mayıs 1919’da da Yunanlıların Manisa’yı işgal etmesinden sonra da  Kuvayı Milliye’ye katılmıştır.  Parti Pehlivan Demirci Akıncıları içinde Simav, Demirci, Gördes, Sındırgı, Bigadiç, Kula, Selendi, Salihli, Akhisar gibi çok geniş bölgelerde faaliyette bulunmuştur. Parti Pehlivan kendi müfrezesi ile Yunan  askeri kuvvetlerine cephane  götüren mühimmat yüklü treni, Alaşehir’in Killik kasabasının doğusunda  havaya uçurarak Yunan ikmal kuvvetlerine vur--kaç yapmak suretiyle büyük zayiatlar verdirmiştir. Bergama, Akhisar, Salihli cephelerinde Yunanlılara karşı başlangıçta Çerkez Ethem’le birlikte mücadele etmiştir.  Celal Bayar’ın tavsiyesiyle girdiği Çerkez Ethem’in müfrezleriyle Anzavur  isyanının bastırılmasında görev almıştır. Ancak daha sonra Çerkez Ethem’ın  Yunan ordusuna sığınma  teklifini reddederek  Demirci kaymakamı  İbrahim  Ethem  Bey’in kurduğu  Demirci  Akıncıları  örgütüne katılmıştır.  Akhisar cephesinin kurulmasında  etkin görev almıştır. Yine Celal Bayar’ın ifadesiyle Parti Pehlivan müfrezesiyle bin tepeler civarında Yunan işgal kuvvetlerine  büyük zayiatlar  verdirmiştir.   

Gördes’te  Muzaharet  Bölüğü Kumandanı  Molla Mehmet  Efendi ile  tanışan Parti Pehlivan,  daha sonra Molla Mehmet Efendi’nin kızı Hatice ile evlenerek Molla Mehmet Efendi’ye damat olmuştur.  Yine Gördes’te   Halil Efe ve   Halil  Efe'nin nişanlısı Makbule hanım, Balıkesirli Aslan Efe ve kızanları, Salihlili Ali Efe (Yıldırım) ve kızanları  ile  tanışarak   akıncılar gurubunu  oluşturmuşlardır.

Akıncılar, yaklaşık dört kişiden oluşan bir bölük gibiydi. Akıncılar işgal yıllarının ilk zamanlarında Demirci ve Gördes çevresinde bulunuyorlardı. Gördes ve Demirci'nin de işgaliyle dağlara çekilen Akıncılar, Yunan işgali süresince tam iki sene Bergama, Akhisar, Salihli, Kula, Gördes, Demirci, Selendi, Simav, Bigadiç, Sındırgı arasındaki dağlarda soğuğa, kara, tipiye ve bütün olumsuz şartlara rağmen Yunan kuvvetlerine karşı mücadele ettiler.  Özellikle de Kula çıvarlarında Yunan takviye kuvvetlerine pusu kurup gerilla taktiği ile vur- kaç yapıp milli orduyu rahatlatmışlar, hem de o yörelerde bazı köy ve kasabalara Yunanlıların girmesini engellemişlerdir. Bu mücadelelerde ve müsademelerde çok yakın arkadaşlarını da kaybeden Parti Pehlivan, 1922 yılının Mayıs ayında Sındırgı yakınlarındaki Kocayayla, Alacaatlı mevkiinde Yunan kuvvetleriyle girdiği bir çarpışmada sağ gözünü kaybetmiştir.

Karda, kışta dur durak bilmeden 11. Müfreze komutanı olarak  “Büyük Zafere” kadar  Yunan işgaline  karşı  mücadelesini sürdürmüştür. 

İstiklal savaşından sonra Çerkez Ethem’le birlikte olduğu gerekçesiyle yargılanmışsa da ancak, suçsuz  olduğu görülerek affedilmiş ve akabinde “İSTİKLAL MADALYASI” ile ödüllendirilerek Hacıhaliller köyünde kendisine  arsa, tarla verilerek  hakları iade edilmiştir.

Ayrıca Mustafa Kemal ile Parti Pehlivan’nın çocukluk çağlarında Selanik’ teki Rapla çiftliğinde tanıştığı ve çocukluk arkadaşı olduğu da söylenir. Nitekim Milli Mücadeleden sonra Gazi Mustafa Kemal Paşa Akşehir ziyareti sırasında Akşehir’de Serez’den tanıdığı Adem Ağa’nın oğulları Recep ve Mü’min efendileri kalabalık arasında tanır  ve onları yanlarına çağırarak  Manisa’daki Parti Pehlivanın yanına  göndererek onlara yer göstereceğini söyler. Bu durum da gösteriyor ki Parti Pehlivan’ın Atatürk’ün çocukluk arkadaşı olduğunu gösterir.

Milli Mücadelede Ege bölgesinin köy ve kasabalarında Yunan’a karşı arkadaşları ve seyyareleriyle Kuvay-ı Milliye saflarında büyük mücadele veren Parti Pehlivan 6 Ağustos 1941 yılında vefat etmiştir. Kabri, Manisa Çatal mezarlığının hemen girişindedir.

Vefatından önce Manisa Lisesi’nin çok değerli öğretmenlerinden Çağatay Uluçay  Gazi Parti Pehlivan’ı evinde ziyaret ederek  Gazi ile ilgili izlenimlerini  şöyle  ifade eder: “Parti Pehlivanı evinde ziyaret ettim. Yaşı bir hayli ilerlemiş ve İstiklal savaşında aldığı yaralardan  meflüç bir haldedir. Artık Pehlivan’ın ne konuştuğu anlaşılıyor, ve ne de hareketlerinde bir insicam vardır. Fakat Parti Pehlivan hala eski gürbüzlük  ve kahramanlık  hareketlerini yüzünde taşımaktadır. Kımıldadıkça sanki bir dağ yerinden oynuyor, söz söyledikçe sanki Parti’nin meşhur  naraları dağlar arasında çınlıyor gibi oluyordu. Vakaları anlatırken heyecana kapılıyor, tekrar o sahneleri  ve hayatı  yaşadığından, esasen  dönmeyen dili  hiç söz söyleyemiyor ve  fenalıklar  geçirmeğe başlıyordu. İstiklal savaşında kaybettiği  ve yerine  yaptırdığı  takma gözü, sırtında, yüzünde  ve vücudunun  her tarafında  bir sürü yaraları  vardı. Parti Pehlivan sanki İstiklal Savaşı’nı  ve Türk Milleti’nin  bu harpte  gösterdiği  cesaret  ve inancı  karşımda  yaşatıyor  gibiydi.”

  Mehmet Parti Pehlivan yiğit bir İstiklâl Savaşı Gazisidir. Manisa'da mukim Baskak, Pazarlıoğlu, ve Özaltın  soy ismini taşıyan  aileler, Gazi  Parti Pehlivan’ın    ailesinin  devamıdırlar.

Tevfik Balyalı, Müftü Âlim Efendi,  Gardiyan Parti Pehlivan Yunan işgalinde Manisa’da öne çıkan yiğit vatanperverlerimizdendir. Ruhları şad olsun. www.kadirkeskin.net

Not: Kaynak:” Bir Kuvay-ı Milliyeci Parti Pehlivan- Bünyamın Arası