-Osmanlı Döneminde Yazılmış En Büyük Biyografik Eser-
SİCİLL-İ OSMANİ’DE MANİSALILAR VE MANİSA’DA GÖREV YAPANLAR
Sicill-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey tarafından hazırlanıp, ilk olarak 1893 yılında basılan ve sadece Osmanlı dönemi değil öncesinden de birçok şahsiyeti muhtevasına alan ve yaklaşık 17.000 biyografiden oluşan, alanındaki en önemli ve en geniş içeriğe sahip eserlerdendir.
Mehmet Süreyya Bey bu eser için çok fazla emek ve zaman harcamış, arşiv belgelerinin yanı sıra oldukça fazla mezar taşını incelemiştir. Eserinde inceleyip yer verdiği yaklaşık 17.000 kişi arasında, Manisa Fatihi Saruhan Bey olduğu gibi Osmanlı şehzade, padişah, saray mensupları, paşalar, vezirler, ulemalar, yazar, şair, tasavvuf ehli insanlar, müzisyenler, kadılar, müftüler, müderrisler ve daha nice insanlar yer almaktadır.
Eserin ortaya çıkması yaklaşık 30 yıl sürmüştür. En önemli taraflarından biri de incelenip kayda alınan mezar taşlarının birçoğunun günümüze tahrip edilmiş olarak ulaşması ya da hiç ulaşamamasıdır.
Tezkire-i meşahir-i osmaniye olarak da adlandırılan bu eserin müellifi Mehmet Süreyya Bey 1845 yılında İstanbul’da doğmuştur. Babası Hüsnü Mehmet Bey muhtelif devlet kademelerinde çalışmıştır. Osmanlı'da batı tarzı eğitim vermek amacıyla açılan ilk eğitim kurumu olan Dârülmaârif’ten mezun olduktan sonra Arapça, Farsça ve Fransızca öğrendi. 1863 Yılında Bâbıâli Tercüme Odası’nda işe başladı. Biyografiler üzerine çalışmalarının ilk basamağını olan Nuhbetü’l-vekâyi’yi fasiküller halinde yayınlamaya başladı. Çalışmaları II. Abdülhamit tarafından takdir edilmesi ile Meclis-i Kebîr-i Maârif üyeliğine getirildi. Yakalandığı hastalığı atlatamayarak 11 Ocak 1909 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
Sicill-i Osmani adlı eser ilk olarak -yukarıda belirtildiği gibi- 1893 yılında yayınlanmıştır. Bizim incelediğimiz ciltler ise yeni harflerle basılan eserin, 1996 yılında Tarih Vakfı Yurt Yayınları tarafından İstanbul’da neşredilen ve toplamda 6 cilt olan nüshalarıdır.
Bu kıymetli eserin 6 cildinde yer alan biyografiler üzerinde yaptığımız incelemede, Manisalılar, Manisa’da doğanlar, Manisa’da görev yapanlar kısaca yolu Manisa’dan geçen bütün şahsiyetleri ayırıp aşağıda yer vermeye çalıştık. Burada yer verilen kişiler hakkında yazılanların tamamı müellifin yazdığı şekli iledir. Tabii ki yazıldığı tarih dikkate alınarak yazarın ulaşabildiği bilgilerin tamamının doğru olduğunu kabul etmek pek sağlıklı olmayacaktır. Çok keskin olan bir iki hataya dipnotta yer verdik. Buraya alınan bilgiler asıl kaynakta geçtiği gibidir, mümkün olduğunca, imla, karakter vb. düzeltmeler yapılmamış aslı ne ise o şekilde alınmaya çalışılmıştır. Okuyucuya kolaylık olması için Manisa kelimelerini koyu yapıp, son kısımlarına yer aldığı cilt ve sahife numaralarını belirttik.
Sicill-i Osmani’nin alanındaki en geniş ve en önemli eserlerden biri olduğunu ifade ederken tek eser olmadığını da belirtmekte fayda var. Zaman içinde diğer eserler üzerinde yaptığımız çalışmaları da paylaşmayı arzuluyoruz. Yazımız akademik bir yazı değildir. İnceleme araştırma yazısıdır.
Erkan Akbalık
***
FACEBOOK YORUMLAR