TÜRK BOYLARINDA AYAZ ATA HİKAYESİ
Ayaz Ata hikayesi bizlere eski folklorumuzdan gelmektedir. Ayaz Ata hakkında nice hikayeler ve masallar anlatılmıştır. Onu ilk önce soğuktan çıkmış bir ruh olarak tanımlamışlardır. Bu anlatımlarla,19 asrın sonlarında iyi niyetli, yardım sever, Ayaz Ata kimliği ortaya çıkar. Ilk önce ona Kutsal Baba, Çam Baba, daha sonra Ayaz Ata demişler. Hikayelere göre ona iyiliklerinde yardım ve eşlik eden kızı, bazı hikayelere göre de torunu olmuştur. Ona da Ayaz Kız yada Kar Kızı ismini vermişler.
Ayaz Ata tüm ihtiyacı olan insanlara gizli yardım ederek onları mutlu etmiştir. Yaptıkları iyilikler hep gizemli kalmıştır...
Ayaz Ata Özbekçe: Ayoz Bobo veya Ayaz Ota, Kırgızca: Аяз Ата, Kazakça: Аяз Ата denilip Türk, Altay ve Orta Asya mitolojilerinde, özellikle Kazaklarda ve Kırgızlarda Soğuk Tanrısı olarak tanılır.
Ayaz Ata, Ayas Han olarak da bilinir ve ay ışığından yaratılmıştır da denilmektedir. Burada adı “Ak Ayas” olarak da geçer. Bu hikayeye göre Ülker burcunun altı yıldızı göğün altı deliğidir ve oradan soğuk hava üfler. Böylece kış gelir. Ayaz, tüm Türk halklarında yakıcı soğuk anlamına gelir. Ay’ın gökte rahatlıkla görüldüğü açık havalarda meydana geldiği için Ay Tanrısı’nın (veya ona bağlı Ayas Han’ın) gönderdiği düşünülür.
Ayaz Ata bazı kültürlerde kışın soğukta ortaya çıkan ve kimsesizlere, açlara yardım eden bir evliyadır.
Kimi görüşlere göre Ayas Han ile aynı kişidir. Kazaklarda kışın karşılanması ile ilgili olarak Soğumbası isimli bir eğlence bulunmaktadır. İlk karın yağması ve ilk soğuğun vurması ile kutlanan bayramdır.
Bu bayramla bir ilgisi olması muhtemeldir.
Bazı Kazak araştırmacılara göre de Ayaz Ata Noel Babadan esinlendiği düşünülür.
Özbekçede Şahta sözcüğünün Ocak anlamına gelmesi ise kelimenin anlamı açısından dikkat çekicidir. Azerbaycan Türkleri'nde de Şahta Baba olarak geçer. Başkurt dilinde, Ayaz Ata Ҡыш бабай (“Kış Babası”) olarak yer alır. Torunu ise Ҡарһылыу (“Kar Güzeli”) adıyla anılır.
Tatar kültüründe Qış Babay (Кыш Бабай “Kış Babası”), torunu ise Qar Qızı (Кар Кызы) olarak bilinir...
