~~Kıbrıs’ta Tarihi Eserler
Birkaç yakın aile hep birlikte Kıbrıs gezisine gitmiştik. Arkadaşım benim tarihe ve tarihi yerlere olan düşkünlüğümü bilmekteydi. Ada da güzel tarihi yerler var fakat ihtişamlı eserlerden çoğu Osmanlı fethinden öncesine ait bulunmakta. Bunlardan yine Selimiye Camisine geldiğimizde muzipçe ve alaylı bir şekilde al sana Osmanlı Eseri diye gösterdi. Bu, Luzinyan Kırallığı’nca 1208 de inşaatına başlanıp 1326 ibadete açılmış, Osmanlı Kıbrıs’ı fethedince burası camiye çevrilmiş ihtişamlı bir tarihi eserdir.
Kıbrıs 1571 yılında Kanuni’nin oğlu Sarı Selim zamanında Cenevizliler’den alındı. Halil İnalcık’tan öğrendiğimize göre Fetihten önce Sancakbey’ine gönderilen fermanda Ada fethedildiği takdirde yerli köylü nüfusa hiçbir şekilde zarar verilmeyeceği, kendilerinin ve ailelerinin malına mülküne dokunulmayacağı yolundaki Sultan’ın vaadi halka iletilmişti.
Osmanlının arazi sayımlarında tespit edilen bilgilerin yazıldığı defterlere tahrir defteri denmekteydi. Çok ciddi şekilde yapılan bu tespitte amaç, o bölgeden ne kadar gelir elde edilebileceği ve üretimin devam etmesiydi. 1572 tarihli Tahrir defterinde “Arzum, herkesin kafası endişe ve tedirginlikten arınmış olarak günlük işi ve gücüyle meşgul olması ve Ada’nın refaha kavuşmasıdır. Zulüm ve insafsızlık yoluyla reayanın topraktan kaçıp dağılmasına sebep olanlara hadleri bildirilecektir, denmekteydi.
Sultan, ada halkının fetih öncesi düzenlemelere mi? yoksa civardaki ve diğer Osmanlı Sancaklarında uygulanan kanunlara mı? tâbi olmak istediklerini sordurttuğunda, Frenk hâkimiyetindeki serflik-kölelik şartlarından kurtulma umudundaki köylüler Osmanlı uygulamalarını kabullenmişlerdi.
Kıbrıs, Hem Ceneviz hem Memluk istilasıyla yağmalanıp hasar görmüştü. Ayrıca Ada’da meydana gelen depremler de birçok yer gibi Sofia Kilisesine de zarar vermişti. Osmanlı Ada’yı alınca kiliseyi tamir edip, sağlamlaştırmak suretiyle (diğer birçok eser gibi) yıkılmaktan kurtardı ve Selimiye adıyla camiye çevirdi. (Türk eserlerinin nasıl yıkılıp, yok edildiği ise başka bir yazı konusudur.)
Ecdadın yaptığı güzel uygulamalar bizim iftihar kaynağımızdır. Peşin hükümden uzak tarihimize sahip çıkmak ve sevmek gerekir.
Celil Altınbilek 07.08.2018
